Stapes Cerrahisi – Otoskleroz Cerrahisi
Bu cerrahi girişim otoskleroz denilen ve bir anlamda orta kulakta kireçlenme olarak tanımlayabileceğimiz bir hastalığın tedavisinde kullanılan üç seçenekten birisi ve en başarılısıdır. Bazı özel durumlarda hastalara ilaç tedavisi önerilebilir. Bu tedavi hastalığı iyileştirmez veya işitme kaybını düzeltmez; ancak bazı özellikleri taşıyan hastalarda geçici süreyle iyilik hali yaratabileceği için tedavi seçenekleri arasındadır. Hastalığın ilerleme hızını azaltabilir, cerrahi girişim geçirmesi mümkün olmayan hastalarda bir nebze olsun yararlı olunmuş olur. Hastalığın iç kulağı tutan tipinde cerrahi girişim işe yaramayacağı için ilaç kullanmak tek seçenek olabilir. Bu hastalarda kullanılabilecek diğer seçenek işitme cihazı kullanılmasıdır. Ameliyatı kabul etmeyen ya da ameliyat edilmesi mümkün olmayan hastalarda (yüz felci riski çok yüksek olan hastalar, diğer kulağı bir nedenle hiç duymayan hastalar, genel sağlık durumu ameliyata elvermeyen hastalar) işitme cihazı ile hastaya yardımcı olunmaya çalışılır.
Otoskleroz denilen hastalığın en çok yarar sağlayan tedavi seçeneği ameliyattır. Başarı oranı yüksektir ve kazancı fazla olan bir cerrahidir. Hasta işitme cihazı gibi bir alete bağımlı olmaz. Başarılı bir ameliyat hastaya sesleri doğal kalitede ve herkes gibi duyma olanağı verir.
Orta kulakta üç tane kemikçik vardır: Çekiç, örs ve üzengi. Otoskleroz hastalığında üzengi kemikçiği, etrafında oluşan kirece benzer yeni kemik oluşumu ile hareket edemez hale gelir. Üzengi hareket edemeyince sesin orta kulaktan iç kulağa geçişi zorlaşır. Bu da işitme kaybı demektir. Nitekim bu hastalıkta hastalar doktora işitme kaybı yakınmasıyla başvururlar. Bazen işitme kaybına çınlama da eşlik edebilir. Bu ameliyat hastalığı ortadan kaldırmaz ancak hastalığın yaptığı temel yakınma olan işitme kaybını düzeltir. Yani ameliyatla hareket edemeyen üzengi kemikçiği hareket edebilir hale gelmez; kısmen çıkarılır ve yerine protez takılır. Ameliyatta esas olarak hareket edemeyen, işe yaramayan üzengi kemikçiğinin örs ile olan eklemi açılır, bağı kesilir ve kemikçiğin kolları ve başı çıkarılır. Taban kısmına bir delik açılır. Ameliyatın kemikçikler üzerinde yapılan bu kısımlarında lazer de kullanılabilir. Ameliyat maliyetine ek yük getirmekle birlikte, Dr. Onur Çelik lazer kullanımını önermektedir. Bu aşamadan sora bir şaftı ve bir de çengeli olan bir protez üzengi kemikçiğinin yerine geçecek biçimde orta kulağa yeleştirilir (Şekil 1). Protezin çengel şeklinde olan kısmı örs kemikçiğinin uzun koluna takılır, şaftı ise üzengi kemikçiğinin tabanına açılan delikten iç kulağa geçirilir. Hastalık nedeniyle hareket edemez duruma gelmiş olan üzenginin yerine hareket edebilen ve sesi iletebilen protez geçmiş olur. Kulak zarı ses enerjisi ile titreştiğinde kendisine yapışık olan çekiç titreşir, o örsü ve örs de protezi titreştirir. Protezin ucu iç kulakta olduğu için titreşen protez iç kulak sıvılarını titreştirir, yani sesin iç kulağa geçişi yeniden sağlanmış olur. Ameliyata stapes cerrahisi, stapedotomi (stapes tabanına delik açma), stapedektomi (stapes tabanını çıkarma) isimleri verilmesinin nedeni üzengi kemikçiğinin tıptaki adının stapes olması ve ameliyatta yapılan esas işlemin de bu kemikçik üzerinde olmasıdır.
Şekil 1. Otoskleroz hastalığının cerrahi tedavisi için orta kulakta üzengi kemikçiğinin yerine protez takılır.
Genellikle dış kulak kanalının içindeki kesiler yoluyla yapılan bu ameliyat için iyi bir cerrahi alet takımı ve kaliteli bir ameliyat mikroskopu ve deneyimli bir kulak cerrahı gereklidir.
Uygun cerrahi ekipman kullanılarak ve deneyimli bir cerrah tarafından yapılan stapes cerrahisi güvenli bir ameliyattır. Hastaların yaklaşık %1’inde tam işitme kaybı riski bulunmaktadır. Bunun dışında çok daha nadir olarak kulak zarında delik oluşması, yüz sinirinin zedelenmesi, kulakta enfeksiyon oluşması, protezin erken dönemde yerinden çıkması gibi komplikasyonlar görülebilmektedir.
Bu cerrahiden birkaç saat sonra aynı gün içinde hasta evine gönderilebilir. Bununla birlikte bir gün hastanede kalması daha iyi olur. Dr. Onur Çelik hastanın bir gece hastanede kalmasını önermektedir. Ameliyattan sonra dış kulak kanalına konulan tampon 8-10 gün sonra çıkarılır. Bundan sonra da birkaç kez pansuman yapılması gerekebilir.
Hastanın ameliyattan sonraki birkaç hafta içinde öksürmemesi, hapşırmaması, ağır yük kaldırmaması, ıkınmaması (kabız kalmaması) gereklidir. Uçak yolculuğunu bir ay sonra yapabilir. Derine dalma bu hastalar için risklidir.
Ameliyat sonrası hafif sersemlik ve kulakta doluluk hissi olması normaldir. İşitmenin son halini alması kulağın tam iyileşmesinden sonra olur. Stapes cerrahisi geçiren kadın hastaların normal doğum yapması uygun olmayabilir; sezaryenle doğum tercih edilmelidir.
Eve gönderilen hastada kulaktan yoğun ve kötü kokulu akıntı gelmesi, giderek artan çınlama, yüz hareketlerinde zayıflık ve yüzde şekil bozukluğu, şiddetli baş dönmesi ve yüksek ateş olursa mutlaka en kısa zamanda doktora başvurulmalıdır.