Baş ve Boyun Kanserleri
Türkiye’de her yıl yaklaşık 11.000 kişide baş ve boyun bölgesi kanseri geliştiği, bunların 3000 kadarının öldüğü tahmin edilmektedir.
Tütün, bu kanserlerin en önemli ve önlenebilir nedenidir. Her yıl Amerika Birleşik Devletleri’nde 200.000’den fazla insan sigara ile ilişkili hastalıklardan ölmektedir. Ülkemizde sigara kullanım oranının daha yüksek olduğunu da dikkate alarak bu sayının Türkiye için yılda 50.000 kadar olduğunu tahmin edebiliriz.
Baş boyun kanserleri erken teşhis edilirse tedavi edilebilirler. Bu kanserler vücudun diğer yerlerindeki kanserlere göre daha erken belirti verdikleri için tanıları daha erken konulabilmektedir. Tüm kanserlerde olduğu gibi baş boyun kanserlerinin de başarılı tedavisinin erken teşhise bağlı olduğunu unutmamak gerekir. Uyarıcı bir takım belirtilerin bilinmesi baş boyun kanserinde yaşamınızı kurtarır.
Baş boyun kanserinin erken belirtileri şunlardır:
Boyunda Şişlik
Baş boyun kanserleri genellikle vücutta herhangi bir yere sıçramadan önce boyundaki lenf düğümlerine yayılır. Dolayısıyla boyunda 2 haftadan uzun süredir geçmeyen şişlikler mümkün olan en kısa zamanda bir doktor tarafından görülmelidir. Tabii ki tüm şişlikler kanser demek değildir. Ancak şişlik ya da şişlikler ağız, boğaz, gırtlak ve tiroid kanserlerinin, bazı lenf kanserleri ve kan kanserinin ilk belirtisi olabilir (Şekil 1). Riskli şişlikler genellikle ağrısız ve gittikçe büyüme eğilimindedir.
Şekil 1. Boyunda Şişlik
Ses Değişimi
Pek çok gırtlak kanseri ses değişimine neden olur. İki haftadan uzun süren ses kısıklığı ya da ses değişimlerinde mutlaka doktor kontrolü gereklidir. Bu muayene belki de bir kanser hastalığının gecikmeden tanınmasını sağlayacaktır.
Dil ve Dudakta Büyüme ve Yaralar
Dil ve dudak kanserlerinin çoğu geçmeyen yara ve şişlikle kendini gösterirler (Şekil 2). Yara ve şişlikler iltihaplanmadıkça ağrısızdır. Kanama görülebilirse de sıklıkla hastalığın ileri dönemlerine kadar kanama görülmez. Dudaktaki bu yara ya da şişlik, boyundaki bir şişlikle birlikteyse bu son derece ciddiye alınmalıdır. Böyle bir durumda hiç zaman geçirmeden doktora başvurulmalıdır.
Şekil 2. Dilde Kanser
Kanama
Kanama sıklıkla kanser haricinde bir nedene bağlıdır. Bununla beraber ağız, burun, boğaz ve akciğer tümörleri kanamaya neden olabilirler. Birkaç günden fazla bir süre tükürük veya balgamda kanama görülürse doktora başvurulmalıdır.
Yutma Problemleri
Boğaz ve yemek borusu kanserleri katı besinlerin ve bazen sıvıların yutulmasını zorlaştırır. Besin maddesi belli bir noktada batma hissi uyandırıp ya mideye gider ya da ağızdan geri gelir. Bu durumda bir doktora başvurmalısınız. Genellikle baryumlu yutma filmi ya da yutturulan ışıklı bir tüp yoluyla (endoskopi) yemek borusunun direkt muayenesi ile yutma güçlüğünün nedeni saptanabilir.
Derideki Değişiklikler
Baş ve boyunda çok sık karşılaşılan deri kanseri, erken başlanan tedaviye iyi yanıt verir. En sık alın, yüz, kulak gibi derinin güneşe maruz kaldığı yerlerde görülür (Şekil 3). Deri kanseri sıklıkla küçük soluk bir yara şeklinde başlar, yavaş büyür ve ortasında gamze şeklinde bir çukur ve hatta ülser oluşur. Bu alanın bir kısmı iyileşirken daha büyük bir bölümü ülserli kalır. Bazı deri kanserlerinde renk değişimi görülür. Baş ve boyunda görülen diğer kanser tipleri arasında yassı hücreli kanser ve habis (kötü huylu) melanom sayılabilir. Yassı hücreli kanserlerin bir bölümü alt dudak ve kulakta görülür. Erken teşhis edilip uygun tedavi edilirse genellikle daha tehlikeli hale gelmez. Dudakta, yüzde, kulakta iyileşmeyen bir yara varsa hemen doktora başvurulmalıdır. Habis melanom klasik olarak deride koyu mavimsi siyah renkli değişime neden olur. Bununla beraber bendeki büyüme, renk değişikliği ve kanama da kanserleşmenin habercisi olabilir. Yüz ve boyunda özellikle büyüklük ve şekil bakımından değişiklik gösteren mavimsi siyah renkli bir leke varlığında mümkün olduğunca erken zamanda bir doktora başvurmalıdır.
Şekil 3. Kulak kepçesinin arkasında deri kanseri.
Kulak Ağrısı
Yutkunma esnasında kulak ve etrafında oluşan ağrılar, boğazda büyüyen tümöre ya da enfeksiyona bağlı olabilir. Böyle bir şikayet yutkunma güçlüğü, ses kısıklığı ya da boyunda bir şişlik ile beraberse daha da dikkat çekicidir. Bu bulguların en kısa zamanda bir Kulak Burun Boğaz Uzmanı tarafından da değerlendirilmesi gereklidir.
Riski Artıran Faktörler
Baş ve boyun kanserlerinin yaklaşık üçte biri sigara ve alkol kullanımı gibi faktörlere uzun süre maruz kalmayla ilişkilidir. Sigara ve içki kullanmayan erişkinlerde ağız ve boğaz kanserine neredeyse hiç rastlanmaz. Uzun süreli güneş ışığına maruz kalmak dudak ve baş ve boyun bölgesi deri kanserinin en büyük nedenidir.
Ne yapmalısınız?
Tarif edilen tüm belirti ve bulgular kanser olmayan durumlarda da var olabilir. Fakat doktora gitmeden bundan emin olamazsınız. Bu nedenle bu yakınmaların bir ya da birkaçının varlığında doktorunuza giderek muayene olmalısınız.
Unutmayınız!
Bütün kanserlerde olduğu gibi baş boyun kanserlerinde de erken tanı hayat kurtarır.