Yaşlılarda Denge Sorunları

Yaşlandıkça denge yeteneğinizde zayıflama yönünde bazı değişiklikler yaşayabileceğinizi biliyor olmanız gerekir.

Bu değişikliklerden bazıları:

• Vücudun düzgün durmasında (postür) bozukluk
• Ayakta dik ve sabit kalma zorluğu
• Dengede kalma zorluğu
• Yerin kayıyormuş gibi hissedilmesi
• Engebeli yüzeylerde yürüme zorluğu
• Baş dönmesi
• Baygınlık hissi

Yaşları 65 üzerinde olan insanlarda yaklaşık her beş yaşlı kişiden biri baş dönmesi veya denge sorunları yaşamaktadır. Bu insanlarda, düşme başlıca yaralanma nedenidir.

Denge sorunları hem fiziksel sağlığınız hem de zihinsel sağlığınız üzerinde büyük bir etkiye sahip olabilir, çünkü denge bozuklukları egzersiz yapma, sosyalleşme ve bir yerden bir yere gitme yeteneğinizi etkileyebilir.

Bu yazıda, yaşlandıkça denge sorunlarına neyin neden olduğunu ve bu talihsiz olayı önlemek veya tedavi etmek için neler yapılabileceği kısaca anlatılacaktır.

Dengenin sağlanmasında vücudumuzun birçok sistemi iş birliği içinde çalışmaktadır. Görme, derin duyu sistemi (algılayıcıları/reseptörleri eklemlerde ve eklemleri birbirine yakın tutan tendonlarda yerleşmiştir), vestibüler sistem (algılayıcıları iç kulağımızda yerleşmiştir), beyincik, beyin, kas-iskelet sistemi bir arada çalışarak dengemizi sağlamaktayız.

Yaşlandıkça sadece görüntümüzde değil iç organlarımızda, duyu organlarımızda da yaşlanmaktadır. Görmede, reflekslerde, kaslarda güç kaybı olmaktadır. Sinirler zayıflamakta ve çalışma hızı düşmektedir. Tüm bu değişiklikler sonuçta belirli sağlık koşulları açısından daha yüksek risk yaratır. Denge sistemimizin bileşenlerinin bu doğal zayıflama süreci denge sorunlarına neden olabilir.

Denge sorunları günlük yaşamın kalitesini olumsuz etkiler. Olağan birçok etkinliği aksatır. Sonuçta yaşam sevincini azaltır, kaygı yaratır, etraftan tecrit olmaya yol açar. Beden sağlığını riske etmekle kalmaz, zihinsel ve ruhsal bozulmalara neden olur.

Elbette denge bozukluklarının tek nedeni yaşlanma değildir ve çocuklar dahil her yaşta denge bozuklukları yaşanabilir.

Özellikle yaşlılarda denge sorunlarına neden olabilecek bazı önemli sağlık sorunlarını da bilmemiz gerekir.

Bu sorunlara örnek olarak aşağıda bazı hastalıkları hatırlamakta yarar olur.

Düşük Kan Şekeri (Hipoglisemi)

Bazen yaşam tarzı faktörlerinin bir sonucu olarak ortaya çıkabilen bazen de şeker hastalarında görülebilen düşük kan şekeri durumunda sersemlik, halsizlik, fenalık hissi, bayılma veya baş dönmesi yakınmaları oluşabilir.

Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo (kulak kristali hastalığı)

Küçük çocuklar hariç tüm yaşların en sık görülen denge sorunudur.  Dengenin sağlanmasında görevi olan ve iç kulakta bulunan kalsiyum karbonat yapısındaki kristallerinin yerinden çıkması ve yine iç kulakta bulunan yarım daire kanallarına kaçması sonucunda ortaya çıkan bir hastalıktır. Görülme sıklığı yaşla birlikte bariz biçimde artar. Dolayısıyla, hemen her yaştaki erişkinlerde görülse de özellikle yaşlılarda çok daha sık görülür.

Nörolojik Hastalıklar

Özellikle migren, Parkinson hastalığı, Alzheimer hastalığı ve multipl skleroz (MS) gibi gibi bazı nörolojik hastalıklar denge ile ilgili sorunlara neden olabilir. Bu hastalıklarında yaşlılarda sık görülmesi nedeniyle dikkatli olunmalıdır.

Kalp-Damar Hastalığı

Kalbin özellikle ritim bozuklukları, fakat aynı zamanda tıkalı kan damarları, kalp kası hastalıkları, kan basıncı yüksekliği veya düşüklüğü, ayağa kalkınca ortaya çıkan özel tansiyon düşmesi durumları vb. kalp-damar hastalıkları dengesizliğe ve baş dönmesine neden olabilir.

Denge Sinirinin Enfeksiyonu (Vestibüler Nörit)

Vestibüler nörit, vücuttaki bir virüs veya enfeksiyonun neden olabileceği bir hastalıktır ve iç kulağınızdaki sinirleri etkileyerek denge ile ilgili sorunlara yol açar.

Ramsay Hunt Sendromu

Bir virüs hastalığıdır. Kulaktaki sinirleri etkileyen zona benzeri bir enfeksiyondur. Baş dönmesi, kulak ağrısı, işitme kaybı ve yüz felcine neden olabilir.

İlaçlar

Denge kaybı ve baş dönmesi bazı ilaçların yan etkisi olabilir. Özellikle yüksek tansiyon için, depresyon gibi bazı psikiyatrik hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlar, alerjiye karşı kullanılan bazı ilaçlar, hatta antibiyotiklerin bazıları denge bozukluğuna neden olabilecek yan etkiler yaratabilirler. Bazen de çoklu ilaç kullanan yaşlılarda bu ilaçlar arasındaki etkileşimden denge sorunları ortaya çıkabilir. Yaşlılıkta ilaç kullanımının fazla olduğu düşünülürse, yaşlılarda ortaya çıkan bir denge bozukluğunda sebebin ilaçlar olabileceğini akla getirmek gerekir.

Neler Yapılabilir?

Kaçınılmaz bir durum olarak, yaşlandıkça denge sorunları ortaya çıkar ve düşme riski artar. Bunun mümkün olduğunca geç başlaması ve hafif olması için önlemler almakta yarar olur. Özellikle düşme riski ve bunun yarattığı kaygı ve korku bedensel etkinliklerin azaltılmasına ve olağan etkinliklerden uzaklaşmaya dolayısıyla yaşam kalitesinde düşmeye yol açacaktır.

Burada sadece başlıklar halinde bu sorunla başa çıkmak için yapılması gerekenler sıralanacaktır. Gerektiğinde doktora başvurmaktan çekinmeyin.

1. Egzersiz yapın. Yaş ilerledikçe denge sorunu daha ortaya çıkmadan düzenli yürüyüşler ve bedensel egzersizler yaparak bedensel yeteneklerin korunması ve artırılması sağlanabilir. Kilo almamaya, şişmanlık varsa kilo vermeye çalışmak yararlıdır. Denge sorunu zaten ortaya çıkmışsa denge ile ilgili özel egzersizler yapılabilir. Bunun için doktorunuzun ve fizyoterapistinizin önerileri alınabilir.
2. Gözlerinizi muayene ettirin, varsa görme sorununuzu giderin.
3. Beslenmenin düzenlenmesi iyi olur. Vitamin eksiklikleri varsa giderilmelidir. Kan basıncında ve kan şeker düzeyinde düşme yükselme ile ilgili diyet önerilerine uyulmalıdır.
4. Çok gerekli olmadıkça ilaç kullanmayın.
5. Düzenli ve yeterli uyuyun.
6. Denge sorunu yaratabilecek hastalıklarınız varsa tedavi ettirin.
7. Yaşamınızı geçirdiğiniz ortamda düzenlemeler yapın. Basamakları azaltın, kayabilecek eşyaları uzaklaştırın, gereksiz ve fazla mobilyalardan kurtulun. Rahat hareket edebileceğiniz alanlar yaratın. Giysilerinizi, özellikle ayakkabılarınızı dikkatle seçin. Ev içi ve bahçe gibi yakın çevrenin geceleri iyi aydınlatılmasını sağlayın. Merdivenlerse, koridorlarda, tuvalet ve banyoda duvara tutamaçlar monte ettirmekten çekinmeyin.