Periferik Fasiyal Paralizi
• Öğrenim Hedefleri
Önceki yıllarda ve derslerde anlatılan derslerini de tekrarlayarak fasiyal sinirin duyusal, otonomik ve motor innervasyonunu tam olarak anlatabilmelidir.
Fasiyal paraliziye neden olan hastalık tablolarını tam olarak sayabilmeli ve bu tablolarından sık karşılaşılanları hakkında kısa ve özlü bilgiler anlatabilmelidir.
Fasiyal paralizide tanı yöntemlerini tam olarak sayabilmeli, bunları tanımlayabilmeli ve bu pratisyen hekim için gerekli olabilecek basit yöntemlerin uygulamasını yapabilmelidir.
Fasiyal paralizide genel tedavi prensiplerini sayabilmeli ve geçici göz koruma önlemleri hakkında tatminkar bilgiye ve bir iki tanesi hakkında beceriye sahip olmalıdır.
Fasiyal paralizili bir hastada medikal tedavi uygulaması gerekip gerekmediğini saptayabilmeli ve medikal tedavi gereken bir hastanın tedavisini düzenleyebilmelidir.
Fasiyal paralizi ile ilgili olarak semptom ve/veya bulguları sunulan olgu örneklerinde istenen bilgileri tamamlayabilmeli, olası tanıları bulabilmeli ve olgu senaryolarına uygun tedavileri düzenleyebilmelidir.
• Önceden Gözden Geçirilmesi Gereken Dersler
Fasiyal Sinir Anatomisi
Sinir Fizyolojisi
• Ders İçeriği
FASİYAL SİNİR İNNERVASYONU
Fasiyal sinir motor lifleri aşağıdaki kaslara motor innervasyon sağlar:
• Mimik kaslar (süperior levator palpebra hariç)
• Stapedius kası
• Auriküler kaslar
• Digastrik kas arka karnı
• Stylohyoid kas
• Platisma
Fasiyal sinirin preganglionik, parasempatik, sekrotomotor lifleri aşağıdaki yapılarda innervasyon sağlar:
• Lakrimal bez
• Submandibular/sublingual bez
• Nazal mukozal bezler
Fasiyal sinirin gustatory (tad) lifleri ise dilin ipsilateral 2/3 anterior kısmından duyu sağlar.
Fasiyal sinir ayrıca dış kulak kanalı derisinde de duyusal innervasyon sağlamaktadır.
FASİYAL PARALİZİNİN SINIFLANDIRILMASI
Periferik fasiyal paralizi, fasiyal sinir motor liflerinin medulladaki motor nükleusları ile en uç dalı arasında herhangi bir yerde hasara uğraması sonucunda, hasara uğrayan liflerin innerve ettikleri yüz kaslarında fonksiyon kaybının ortaya çıkmasıdır.
Yüzün üst kısmının hareketlerinden her iki taraftaki korteksten lifler alan rostral fasiyal nukleus, orta ve alt kısmının hareketlerinden ise sadece kontralateral kortikal motor merkezden lifler alan kaudal fasiyal nukleus sorumludur.
Dolayısıyla, santral (supranüklear) fasiyal paralizide fasiyal sinirin frontal bölümü fonksiyonel olarak intakttır.
FASİYAL PARALİZİDE TEMEL TANI YÖNTEMLERİ
1. Periferik/santral ayrımı
2. Mimik kasların test edilmesi
3. Tat testi
4. Tükürük akım testi
5. Schirmer testi
6. Stapes refleks testi
7. Orbikularis okuli refleks testi
8. Sinir uyarılabilme (eksitabilite) testi (NET): Kasılmayı ortaya çıkaran 0.3 ms süreli elektriksel uyarının minimum şiddet düzeyinin mA olarak ölçülmesidir. Geçerli bir sonuç hasardan 72-96 saat sonra elde edilebilir.
9. Elektromiyografi (EMG): Kas aksiyon potansiyelleri kaydedilir, paralizinin 12-14. günlerinden önce değeri yoktur.
10. Elektronörografi (ENoG): Kas summasyon potansiyellerinin ölçülmesidir. İki tarafın karşılaştırılması, hasara uğramış sinir liflerinin sayısını (%9 tahmin etmemizi sağlar. Test 24-48 saat içinde geçerlidir.
Tablo 1. Fasiyal Paralizi Nedenleri
Tablo 2. Lezyon Yerine Göre Klinik Manifestasyonlar
Tablo 3. Etiyoloji: 3454 hastada fasiyal paralizi
Tablo 4. Etiyoloji: 559 Çocuk Hastada Fasiyal Paralizi
Bell Paralizisi
• Sinonimleri:
İdiyopatik periferik fasiyal paralizi, Romatizmal fasiyal paralizi, Kriptojenik FP, Frigorik FP
• Semptom ve bulgular:
– %50 hastada mastoid bölgede ağrı
– %30 hastada tad duyusu bozukluğu veya hafif işitme bozukluğu (dysacusis/hyperacusis)
– Orta yaşlarda en sık görülür.
– Bell fenomeni
– Orbikularis okuli refleksi alınamaz.
• etiyoloji:
Nörotropik viral enfeksiyona sekonder mikrosirkülasyon bozukluğu
Sıklıkla diabet ve hipertansiyonla birlikte
Otojenik Periferik Fasiyal Paralizi
(Akut Süpüratif Otitis Media, Kronik Süpüratif Otitis Media)
• Semptom ve bulgular:
Fasiyal paralizi semptom ve bulgularının yanı sıra akut süpüratif otitis mediada semptomatoloji kulak ağrısı, işitme kaybı tinnitus, kulak akıntısı ve akut enfeksiyonun genel semptomlarından oluşur. Hastanın genel durum bozukluğunun yanı sıra postauriküler ödem gözlenebilir. Otoskopide timpanik membran mat, hiperemik ve hastalığın safhasına göre intakt veya perfore, retrakte veya bombedir; akıntı olabilir. Kronik süpüratif otitis mediada hastanın semptomları işitme kaybı ve kulak akıntısıdır. Genel enfeksiyon semptom ve bulguları yok denecek kadar az ve siliktir. Otoskopide dış kulak kanalında akıntı görülebilir. Timpanik membran perforedir. Fasiyal paralizi gelişmiş olan bu olguların çoğunda kolesteatom, granülasyon dokusu, polip vb. oluşumlar görülür.
• Nedeni:
Destrüktif/enflamatuar prosesin kollateral geçiş/direkt olarak siniri etkilemesi
•Tanı:
OK enflamasyonun gösterilmesi
Radyografi
Odyometri
Kültür/antibiyogram
Sinir fonksiyon testleri
Otojenik Periferik Fasiyal Paralizi
(Malign Eksternal Otit)
• Semptom ve Bulgular:
Otodini
Otore
DKK da fistül formasyonu
DM varlığı
Etken Pseudomonas aeruginosa
VII’ den sonra arkadaki kraniyal sinirlerde (IX, X, XI ve XII) tutulumu
50 yaş civarındaki erkeklerde sık
• Tanı:
Otoskopide DKK’ da granülasyon dokuları
Granülasyon dokularının hisyopatolojik muayenesi malignansiyi ekarte eder.
Kültür/antibiyogram P. Aeruginosa duyarlı olduğu antibiyotik
Kraniyal sinir muayeneleri
BT/MRG
Radyonükleid scan kemik rezorpsiyon aktivite alanlarını gösterir.
• Ayırıcı Tanı:
DKK, OK, petröz piramid veya kafa tabanının malign tümörleri
Atipik KSOM yayılımı
Tersiyer sifiliz
Süpüratif parotidin DKK’ ya fistülü
Nototojenik Enfeksiyöz Periferik Fasial Paralizi
• Semptom ve Bulgular:
H. zoster enfeksiyonundan sonra % 60 hastada fasiyal sinir paralizisi görülür.
VII dışındaki KS’ ler (V., VI.., VIII.., IX. , X.. veya XI..) etkilenirse Ramsey-Hunt Sendromu
En sık 50-60 yaşlarında görülür.
BOS’ ta akut safhada pleositoz
PFSP coxsackievirus, rubella, EBV ve H. simpleks enf. sırasında da görülebilir
Bakteriyal vd mikrobiyal enflamasyonlar da siniri etkileyebilirler.
Tümöral Periferik Fasial Paralizi
• Semptom ve Bulgular:
Ağrısız, persistan, yavaş gelişen, bazan başlangıçta parsiyel olan bir paralizi
Önce uyarıcı nitelikte belirti yok, sonra bu durum tümörün tipine ve lokalizasyonuna bağlı Progressif işitme kaybı
VII’ nin yanısıra IX., X. ve XI. KS’ ler tutularak juguler foramen sendromu
• Nedeni:
Fasiyal sinirin kendisinden kaynaklanan PFSP nadir
Fasiyal nöromalar mastoid segmenti timpanik segmenten daha sık tutar
Akustik nörinoma, petroz piramidin ve/veya serebellopontin koşenin diğer tümörleri, konjenital kolesteatoma, histiocytosis X, lösemik infiltrasyon, anjiomalar, glomus jugulare tümörleri, rabdomiyosarkom vb ender tümörler.
• Tanı:
Tipik negatif öykü
Fizik muayene
Lezyon yeri belirleme
Elektrodiagnostik testler
Melkersson-Rosenthal Sendromu
• Semptom ve Bulgular:
Rekürren periferik fasial sinir paralizisi
İpsilateral fasial şişlik
Fissüre dil
Yüz ağrısı
Ailevi yatkınlık
• Nedeni:
Bilinmiyor
•Tanı:
Karakteristik triad ( hiperhidroz, megakolon )
Elektrodiagnostik testler
Travmatik Fasiyal Paralizi
• Semptom ve Bulgular:
Travmanın hemen ardından veya 1-10 günlük aradan sonra ortaya çıkar.
•Tanı:
Travma öyküsü
Fizik muayenede otoskopi genellikle normal
Konvansiyonel grafiler, BT ve MR
Elektrofizyolojik testlerle 2-3 ay düzelmeyen periferik fasiyal paralizide tümör ekarte edilmelidir.
Odyovestibüler testler
BT/MRG
Nörolojik konsültasyon
• Ayırıcı tanı:
Herpes zoster oticus
Bell paralizisi
Parotis veya yüz tümörlerine bağlı fasiyal sinir paralizisi
Genel Tedavi Prensipleri
1. Göz bakımı:
Geçici koruma seçenekleri
Bantlama
Methyl selluloz
Lateral tarsorafi
Süperior levator palpebral kasa botulinum enjeksiyonu
Üst gözkapağına hava enjeksiyonu
Yerleşik fasiyal paralizide
Üst gözkapağına silikon rod
Metal yay
Her iki gözkapağına silikon rod
2. “Plumbing bar- dolgunlaştırıcı bar”
3. Masaj
İyileşme başlayınca, aktif egzersizlerin yararı vardır.
Son durumda “timsah gözyaşı semdromu” devam ediyorsa, timpanik nörektomi uygulanır.
• Statik onarım teknikleri:
Yüzün gerilmesi
Tendon transplantı
Fasya askısı
Kas süspansiyonu
• Dinamik onarım teknikleri:
Masseter transpozisyonu
Temporal kas transpozisyonu
Serbest kas graftları
Çapraz yüz anastomozu
Hastaların büyük bir kısmında depresyon gelişecektir ve buna uygun psikiatrik desteğe gerek olacaktır.
Tablo 5. Fasiyal Paralizinin İyileşme Sonuçlarını Rapor Etmek İçin House-Brackmann Sınıflama Sistemi
• Daha Ayrıntılı Bilgi İçin Başvurulabilecek Kaynaklar
Çelik O. Kulak Burun Boğaz ve Baş Boyun Cerrahisi (2. Baskı). Asya Tıp Kitabevi, İzmir 2007.
Koç C. Kulak Burun Boğaz ve Baş Boyun Cerrahisi. Güneş Kitabevi, İstanbul, 2003.
Önerci M. Diagnosis in Otorhinolaryngology: An Illustrated Guide. Springer-Verlag, Berlin Heidelberg 2009.
Cummings CW, Haughey BH, Thomas JR, Harker LA, Flint PW. Cummings Otolaryngology Head and Neck Surgery, 4th ed. Elsevier Mosby, Philadelphia 2005.