Burun Poliplerinin İlaçla Tedavisi

Burnun yanlarında elmacık kemiklerinin altında yer alan maksiller sinüslerden kaynaklanıp oradan burun içine taşan ve daha sonra da genize ulaşan antrokoanal polipler özel bir durumdur (Şekil 1). İlaç tedavisinden yarar görmezler; belirti vermiş ise tedavisi cerrahidir.

Şekil 1. Burnun iki tarafında elmacık kemiklerinin alt tarafında yer alan maksiller sinüslerden kaynaklanan antrokoanal polipler görece sık karşılaşılan bir hastalıktır. Tedavisi cerrahidir. Solda böyle bir hastanın bilgisayarlı tomografi görüntüsü, sağda ise ameliyatla çıkarılmış olan antrokoanal polip görülmektedir.

Bu özel durumu bir yana bırakacak olursak, burun ve sinüs poliplerinin tedavisinde genellikle ilaçlar kullanılmaktadır. Cerrahi tedavi ilaç tedavisinin sonuç vermediği durumlarda ilaç tedavisinin tamamlayıcısı olarak uygulanmaktadır. Burun ve sinüs poliplerinin cerrahi tedavisi hakkında daha ayrıntılı bilgi almak için sitemizde (www.onurcelik.com) bulunan “Polip Ameliyatı” ve “Endoskopik Sinüs Ameliyatı” başlıklı yazılar okunabilir.
Poliplerin tedavisinde kullanılan ilaçları iki grupta değerlendirmek gerekir: 1. Kortizon içeren ilaçlar ve 2. Poliplerin neden olduğu belirtileri azaltmak için kullanılan kortizonsuz ilaçlar (Şekil 2).

Şekil 2. Burun poliplerinin tedavisinde hap veya iğne şeklinde (sistemik) ve/veya bölgesel damla veya sprey şeklinde (topikal) çeşitli ilaçlar kullanılabilmektedir. Her birinin kullanımında çok dikkatli davranılmasını gerektiren özellikler vardır.

Poliplerin tedavisinde en etkili olan ilaç kortizondur. Kortizon burun içine bölgesel veya sistemik olarak uygulanabilmektedir. Bölgesel kullanımdan kast edilen kortizonun sadece temas ettiği burun içinde etki ettiği damla veya sprey şeklinde kullanılmasıdır. Bu ilaçlar vücuda emilmezler, sadece burun içinde etkili olurlar. Sistemik kullanım denildiğinde kortizonun ağızdan hap şeklinde içilmesi veya iğne olarak kullanılması anlaşılır.
Kortizon poliplerin küçülmelerini hatta tamamen ortadan kalkmalarını sağlayabilir.

Kortizonun sistemik kullanılması daha çok etkili olmaktadır. Bununla birlikte, sistemik kullanımda sistemik yan etki risklerine de maruz kalınmaktadır. Ayrıca polip tedavisinde sistemik kortizon kullanımı zamanla sınırlı olmaktadır. Oysa yaygın burun poliplerinin ilaç tedavisinde tedavi süresi çok uzun yıllar sürecektir. Hatta bazen yaşam boyu devam edebilmektedir. Durum böyle olunca, kortizon sistemik kullanılsa bile bir süre sonra tedaviye burun spreyleri veya damlaları ile bölgesel olarak devam edilecektir.

Sistemik kortizon tedavisinde haplarla veya iğnelerle tedavi yapılmaktadır. Bu tedavinin dikkatli davranmayı gerektiren özellikleri vardır. Özellikle yüksek tansiyonu, şeker hastalığı, mide-barsak sisteminde erozyon veya ülser veya önemli başka sağlık sorunları olan hastaların sistemik kortizon tedavileri daha da özellik göstermektedir. Bazen bu tedaviler için hastaneye yatış yapılması gerekebilmektedir. Her hastanın sistemik kortizon tedavisine başlamadan önce doktoru ile ayrıntılı bir görüşme yapması gerekmektedir. Gerekli dikkat gösterilirse ve belli kurallara uyularak uygulanırsa polip tedavisinde sistemik kortizon kullanımı genellikle sorunsuz bir biçimde uygulanabilmektedir. İlacın dozu poliplerin durumuna, hastanın başka sağlık sorununun var olup olmamasına, hastanın kilosuna, yaşına ve benzeri faktörlere göre belirlenmektedir. Tedaviye genellikle gereken en üst dozdan başlanarak ve giderek ilaç dozu azaltılıp kesilecek şekilde planı yapılmaktadır. Daha önce de söylendiği gibi, sistemik tedavi en fazla birkaç haftalık bir uygulamadan sonra, topikal tedavi denilen bölgesel kortizon tedavisiyle devam edecektir.

Kortizon içeren ilaçların olası yan etkilerinden önemli olanlar şunlardır: Deride döküntüler, mide-barsak sisteminde kanama, kan basıncında artma, kan şekerinde yükselme, kas güçsüzlüğü, kemiklerde erime, gelişme geriliği, kilo alma, vücutta su tutulması, baş ağrısı, boğazda kuruluk, burun kanaması. Bu yan etkilerin büyük bir kısmı sistemik olarak kullanımda ortaya çıkabilen ve doza, kullanım süresine ve önlem önerilerine uymama ile ilgili olmaktadır. Topikal yani bölgesel kullanımda görülebilen yan etkiler baş ağrısı, boğazda kuruluk, burun kanaması, aksırık olarak sıralanabilir.

Polipli hastalarda en sık rastlanan yakınma burun tıkanıklığıdır. Bu yakınmanın azaltılması için hastaların bir kısmı bilerek ya da bilmeyerek burun açıcı etkisi olan ilaçları kullanmaktadırlar. Bunlar poliplerden çok burun mukozasının büzüşmesine neden olarak burun içinde bir hava yolu açma şeklinde etki gösterirler ve hastaların burun tıkanıklığı yakınmasını azaltır veya tamamen ortadan kaldırabilirler. Etkileri, ilaca göre değişmekle birlikte genellikle 3-5 saat ile sınırlıdır. Bu ilaçlar da sprey, damla gibi bölgesel (topikal) kullanılan formlarda veya ağızdan alınan haplar (tablet veya kapsül) şeklinde üretilmişlerdir (Şekil 2). Polipler üzerinde tedavi edici etkileri yoktur; sadece burun tıkanıklığı, burun akıntısı, burun kaşıntısı gibi poliplere bağlı yakınmaları azaltıcı etkileri vardır. Bunun gibi tedavilere tıpta ‘’belirtilere yönelik tedavi’’ anlamında ‘’semptomatik tedavi’’ denilmektedir. Polip müzmin seyirli bir hastalık olduğu için semptomatik tedavide dikkatli olunması gerekir. Özellikle sprey veya damla şeklinde kullanılanların uzun süre kullanılmasının yaratabileceği inatçı hastalık tabloları görülebilmektedir.