Baş Dönmesi

Baş dönmesi yaygın bir yakınmadır ve tüm dünyada her yıl milyonlarca kişi bu yakınmayla doktorlara başvurur. Bu yazıda öncelikle denge mekanizması ve baş dönmesi hakkında bilgi verilecektir.

Dengenizi korumak için vücudunuzun birçok farklı bölümünün karmaşık bir biçimde birlikte çalışması gereklidir. Dengeli olabilmeniz için, beyniniz gözlerinizden, kaslarınızdan, tendonlarınızdan ve iç kulağınızdan gelen sürekli bir bilgi akışını koordine etmelidir. Bütün bu organlar sizi ayakta tutmak ve hareket ettiğinizde kendinizi dengede hissedebilmeniz için birlikte çalışır.

Baş dönmesi ve dengeye ilişkin sorunların çoğu iç kulağınızdaki sorunlara bağlıdır. Fakat dengeyi kontrol eden sistemin herhangi bir bölümünde olan sorunlar da baş dönmesi ve denge sorunlarına yol açabilir (Şekil 1). Bu konuda ayrıntılı bilgi almak için bu sitede bulunan (www.onurcelik.com) ‘’Denge Bozuklukları’’ başlıklı yazı okunabilir.


Şekil 1. Dengeyi kontrol eden sistemin kısımları.	Şekil 2. Döner Koltuk

Doktorunuz sizden yakınmanızı tanımlamanızı isteyecektir. Bir hastanın başının döndüğünü söylediğinde anlatmak istediği bir başka hastanınkinden farklı bir şey olabilir. Çünkü baş dönmesi insanlar tarafından birçok farklı durumu tarif etmek için kullanılmaktadır. Sizin kendinize özgü tarifiniz hem tanı hem de tedavi için yardımcı olabilir. Aşağıda kendi yakınmalarınızı daha iyi tanımlayabilmeniz için bazı tarifler verilmiştir.

Vertigo sizin veya içinde bulunduğunuz çevrenin dönmesi hissidir. Odanın hızla veya yavaşça dönmekte olduğunu hissedebilirsiniz. Aynı dönmeyi kendi kafanızın veya vücudunuzun içinde hissedebilirsiniz. Sıklıkla ve yanlışlıkla vertigonun bir hastalık olduğu sanılmaktadır; oysa vertigo farklı hastalıklarda görülebilen bir belirtidir.

Dengesizlik dengenizi koruyabilmek için bir şeylere tutunma ihtiyacı duymanızdır. Bu his o kadar güçlü olabilir ki, düşmeden ayakta durmak zorlaşabilir.
Diğer baş dönmesi çeşitleri başta hafiflik, boşlukta yürüme, bir sandalda ayakta dururken ya da sünger bir yatak üzerinde ayakta dururken olduğu gibi veya bayılacakmış gibi hissetme ve benzer durumlardır.

Doktorunuz yakınmanızın nasıl bir şey olduğunu anlamak için size şu soruları da sorabilir:

Her zaman mı başınız dönüyor, yoksa bu his gidip geliyor mu?
Baş dönmesi günün belli zamanlarında veya belli şeyler yaptığınızda mı oluyor?
Başınız veya vücudunuzun belli duruşları baş dönmenizi artırıyor ya da azaltıyor mu?
Stres ya da az yemek bu durumu etkiliyor mu?

Baş dönmesi ve denge sorunlarının birçok nedeni olabileceği için, tanı koyma genellikle hastanın sağlıkla ilgili geçmişinin ayrıntılı olarak bilinmesini ve birçok testin yapılmasını gerektirir. Fiziksel muayeneniz, gözlerinizin, kulaklarınızın ve reflekslerinizin muayenesini içerecektir. Eğer denge fonksiyonuna ilişkin testlerden geçmeniz gerekirse, doktorunuz bunları size açıklayacaktır.

Özet olarak, dengeyi korumak vücudunuzun birçok bölümünün birlikte uyumlu çalışmasını gerektirir. Bu bölümlerden herhangi birindeki sorun, baş dönmesi ve denge kaybı hisleri yaşamanıza neden olur. Doğru teşhis için doktorunuzun sizi iyice muayene etmesi, sağlık sorunlarınıza ilişkin geçmişinizi dinlemesi ve bir uzman tarafından çeşitli testler yapılması gerekir. Şikayetlerin açık bir şekilde anlatılması tanı için yardımcı olabilir.

Denge Muayenesinde Kullanılan Testler

Doktorunuz tanı koyabilmek için sizi dengesizlik veya baş dönmesi nedeniyle denge laboratuarına test yaptırmaya gönderebilir. Bu testler sırasında bazen baş dönmesi ve mide bulantısı hissedebilirsiniz. Bu nedenle teste gitmeden önce yemek yemeyiniz. Sizi test edecek kişi, yapılacak işlemi size açıklayacaktır. Bu sırada istediğiniz her şeyi sorabilirsiniz.
Test bir ila üç saat sürebilir. Testlerin ne kadar süreceği, sizin sorununuzun karmaşıklığına ve bazı şeyleri yapabilme yeteneğinize bağlıdır.

Aşağıdaki testlerden bir veya birkaçını yaptırmanız gerekebilir

İşitme testleri: İç kulağın hem denge hem de işitme işlevi vardır. İşitme testinin sonuçları, doktorunuzun iç kulağınızı anlamasına yardımcı olur. İç kulağın işitmeye ilişkin bölümlerindeki sorunlar, genellikle denge bölümüyle ilgili sorunlarla birlikte ortaya çıkar. Denge sorunu olan hastalarda her zaman değilse de hemen hemen daima işitme testleri istenir.
Döner koltuk testi: Bu test boyunca, bilgisayarla denetlenen ve çok yavaş olarak dairesel dönüş yapan bir koltukta oturacaksınız (Şekil 2). Daha hızlı döndüğünde, küçük açılarla, öne ve arkaya salınır. Test odası karanlıktır ama yüzünüze odaklanmış bir video kamera vardır ve sandalyenizin tepesinde, testi yapan kişiyle konuşmanızı sağlayan bir mikrofon bulunur.
Elektronistagmografi (ENG): Bu test boyunca göz hareketleriniz kaydedilir. Çünkü gözleriniz, göz kaslarınız ve iç kulağınızdaki denge sistemi arasında bir etkileşim vardır. Test için ortası jelli 3-5 tane elektrot, göz çevrenize yerleştirilecektir. Bu elektrotlar bütün test süresince göz hareketlerinizi kaydedecek olan bir bilgisayara bağlıdır. Bu test doktorunuza iç kulağınızın merkezi sinir sistemi aracılığıyla gözünüze ne gibi mesajlar gönderdiği hakkında bilgi verir.

Testin ilk bölümünde bir noktaya veya ışığa gözünüzü dikmeniz istenir. Sonra bir hat üzerinde hareket eden bir ışığı izlemeniz istenir. Testin üçüncü bölümünde bir yatakta farklı konumlarda (sağ yana, sol yana, sırtüstü vs.) yatarken göz hareketleriniz kaydedilir. Son bölümde ise, dış kulak kanalınıza sıcak/soğuk su ya da hava verilir; bu testin bazı bölümleri, özellikle son bölümü başınızı döndürebilir. Bu, teste olağan bir tepkidir ve sadece birkaç dakika sürer.

Videonistagmografi (VNG): Bu test yukarıda anlatılan ENG testinin aynısıdır. Farklı olan tarafı test sırasında hastanın gözüne, içinde kızılötesi kamera bulunan, bir gözlük takılır ve bu kamera aracılığı ile göz hareketleri film olarak bilgisayara kaydedilir. ENG sırasında alınan kayıtlar sanki kalp elektrosu gibi çizgiler halinde bir grafiğe benzer (Şekil 3), VNG’de ise kayıtlar video görüntüleri şeklindedir (Şekil 4). Bu test iç kulak denge mekanizmasının ne kadar iyi çalıştığını test etmek için şu anda varolan en iyi yoldur.


Şekil 3. ENG Kaydı	Şekil 4. VNG Kaydı

Postürografi: Denge sisteminizin en çok hangi bölümüne güvendiğinizi gösteren bir testtir. Çıplak ayakla bir platform üzerinde duracak ve yalnızca belli durumlarda dengenizi korumaya çalışacaksınız (Şekil 5). Düşmekten korkan kişiler bu test sırasında korkabilir ve bu da performanslarını düşürebilir. Eğer bundan kaygılanıyorsanız, güvenliğiniz için her türlü önlemin alınmış olduğundan emin olun; düşmezsiniz.

Şekil 5. Postürografi.

Doktorunuzun önerebileceği diğer testler manyetik rezonans görüntüleme, bilgisayarlı tomografi, çeşitli kan testleri ve kalp fonksiyon testleridir. Eğer bu testleri yaptırmanız istenirse, size bilgi verilecektir.